ටොනාඩෝ

ටොනාඩෝ

පසුගිය දිනවල බදුල්ල, නුවරඑළිය දිස්ත‍්‍රික්කවල ජන දිවිය අවුල් කරමින් තද සුළං තත්ත්වයක් ඇති වූයේ එක්වරමය. හපුතලේ සහ හල්දුම්මුල්ල ප‍්‍රදේශවලට වැඩි වශයෙන්ම බලපෑම් කළ මේ තද සුළං තත්ත්වය ප‍්‍රදේශවාසීන්ගේ දෛනික ජීවිත මුළුමනින්ම නවතා දමද්දී තවත් පිරිසකට උන්හිටි තැන් පවා අහිමි විය.

වාර්තාවන ආකාරයට සුළෙඟන් සිදුවූ හානි අතර නිවාස 450කට අධික සංඛ්‍යාවකට හානි සිදුව තිබූ අතර පවුල් ගණනක් අවතැන් විය. ඉනුත් නිවාස 10කට සම්පූර්ණයෙන්ම හානි සිදුව තිබූ අතර නිවාස 440කට වැඩි ප‍්‍රමාණයකට අර්ධ වශයෙන් හානි සිදුවී තිබිණි. එක්වරම ඇති වූ දරුණු සුළං තත්ත්වය නිසා නොසිතූ විපත්තීන්වලට ජනයා මුහුණ දුන් අතරම මේ එක්වර සිදුවූයේ කුමක්දැයි සොයා බලන්නට බොහෝ දෙනෙක් පෙළඹුණහ. තැන තැන ඇතිවූ කසුකුසුවලින් කියැවුණේ මේ ඇති වූයේ ටොනාඩෝ තත්ත්වයක් බවය. එහෙත් සැබෑව නම් මේ ටොනාඩෝවක් නිසා ඇතිවූ සුළඟක් නොවන බවයි. සිදුව තිබුණේ බොහෝ දෙනෙක් මේ ටොනාඩෝවක් යැයි මුළාව සිටීමයි.
එසේ නම් ටොනාඩෝ තත්ත්වයක් යනු කුමක්දැයි අපි සොයා බැලූවෙමු. ටොනාඩෝවක් යනුවෙන් අදහස් කරන්නේ සාහසික ලෙස සිරස් අතට භ‍්‍රමණය වන සුළං ප‍්‍රවාහයකටයි. මෙය සුළියක් හා සුළි සුළං තත්ත්වයකට නෑකම් කියන තත්ත්වයක්. කාලගුණ විද්‍යාවේදී සුළියක් ලෙසින් හඳුන්වනුයේ අඩු පීඩන තත්ත්වයකි. ටොනාඩෝ විවිධ හැඩවලින් සහ ප‍්‍රමාණවලින් පැමිණේ. එහෙත් ටොනාඩෝ අපට දෘශ්‍යමාන වනුයේ පුනීලාකාර ලෙසයි. එහි පටු කෙළවර පොළොව ස්පර්ශය කරන අතරම ¥විලි සහ සුන්බුන්වලින් වූ සුළියක් එහි වටේටම පවතියි. බොහෝ ටොනාඩෝ පැයට මීටර් 110කට අඩු සුළෙඟ් වේගයකින් හමා එන ඒවායි. (පැයට කිලෝමීටර් 117ක වේගයෙන්* එය තිරස් අතට අඩි 250කින් යුතු අතර (මීටර් 76* විසිරීමට පෙර කිලෝමීටර කිහිපයක් ගමන් ගනියි. වඩාත් සාහසික ටොනාඩෝ තත්ත්වයන් පැයට කිලෝමීටර් 483ක වේගයෙන් පැමිණේ. එය තිරස් අතට කිලෝමීටර් 3-2ක් යුතු අතර කිලෝමීටර් 100කට වැඩි දුරක් ගමනේ යෙදෙයි.
ටොනාඩෝවල ඇති තීව‍්‍රතාව අනුව ෆුජිතා 1,2,3,4,5 ලෙස අංකනය කර තිබේ. අංක 1 ලෙස අංකනය කර ඇත්තේ සාමාන්‍ය තීව‍්‍රතාවක් ඇති ටොනාඩෝ තත්ත්වයන්ය. එවැනි තත්ත්වයක් ඇතැම්විට අප නොදැනුවත්වම වුණත් ඇතිවිය හැකිය. 2,3,4 ලෙසින් අගයේ පරිදි ටොනාඩෝවේ තීව‍්‍රතාව වැඩි අතර අංක 5 යටතේ හඳුන්වන්නා වූ ටොනාඩෝ තත්ත්වයන් වඩාත් සාහසික වේ. ඒ තත්ත්වය තුළ ගෙවල් දොරවල්වලට හානි පැමිණ ජීවිත හානිද සිදුවිය හැකියි. එසේම ඔදරරද (ටොරෝ* ලෙසින්ද ටොනාඩෝවන්හි තීව‍්‍රතාව මනිනු ලබන දර්ශකයක් ඇත. එහිදී ඔ0 යනු දුර්වලම ටොනාඩෝ අවස්ථාව වන අතර ඔ11 යනු වඩාත් බලසම්පන්න ටොනාඩෝවයි.
ලෝකය තුළ ඇන්ටාක්ටික් මහද්වීපය හැරුණුවිට අනෙකුත් මහද්වීපයන් තුළ ටොනාඩෝ තත්ත්වයන් දැකිය හැකි වෙයි. එයින් වැඩි තීව‍්‍රතාවන් ඇති ටොනාඩෝ තත්ත්වයන් වැඩි ගණනක් සිදුවන ප‍්‍රදේශයක් ලෙස එසේත් නැතිනම් ටොනාඩෝ ඇදී එන මඟක් ලෙස ඇමෙරිකාව ආශ‍්‍රිත ප‍්‍රදේශයන් හැඳින්විය හැකිය. එහිදී උතුරු ඇමෙරිකාව ආශ‍්‍රිත ප‍්‍රදේශයන්ද මෙයට අදාළය.
ස්පාඤ්ඤ වදනක් වන ට්‍රොනාඩා :ඔරදබ්ා්* යන වචනය වෙනස්වී නිර්මාණයවී ඇති ‘ටොනාඩෝ’ යන්නෙන් අරුත් කිහිපයක්ම ජනනය වේ. ට්‍රොනාඩෝහි අර්ථය වූයේ ‘අකුණු කුණාටුව’ යන්නයි. එම ස්පාඤ්ඤ වචනය සෑදී ඇත්තේ ලතින් භාෂාවෙන් අකුණ නම් වූ අර්ථය ගත් ‘ටොනාරේ’ :ඔදබ්රු* යන වදනෙනි. එලෙසින් ලතින් වදනද ස්පාඤ්ඤ වදනද මුසුවී ‘ටොනාඩෝ’ යන වදන ගොඩනැගී ඇත. ටොනාඩෝ ගැන ඉතිහාසය විමසනවිට බිහිසුණු ටොනාඩෝ තත්ත්වයන් ලොව තුළ විවිධ අවස්ථාවන්හි ඇතිවී තිබේ. එහිදී ඒවා බොහොමයක් නිසා ජීවිත හා දේපළ හානි සිදුව ඇත්තේ අතිභයානක ලෙසය. ලොව සිදුවූ එවැනි භයානකම ටොනාඩෝව ලෙස හඳුන්වන්නේ 1989 අපේ‍්‍රල් 26 වැනිදා බංග්ලාදේශයේ දවුලත්පුර් - සතුරියාවල :ෘ්මක්එච්ර-ී්එමරස්* සිදුවූ ටොනාඩෝවයි. ඉන් මියගිය ගණන 1300ක් පමණ වෙතැයි ගණන් බලා ඇති අතර ඉන් තුවාල ලැබූවන් ගණන 12000කට ආසන්නය.
එවැනි භයානකම ටොනාඩෝ අතරින් දෙවැනි ස්ථානය ගනු ලබන්නේ 1925 මාර්තු 18 වැනිදා බංග්ලාදේශයේ මඩර්ගනී හාම්රිස‍්‍රාපූර් :ඵ්ා්රට්බස-ඵසරස‘්ච්ර* ප‍්‍රදේශයට බලපෑ ටොනාඩෝවයි. ඉන් 700ක පිරිසක් මියගිය අතර 30,000කට ආසන්න නිවාස ගණනක් විනාශයට පත්විය.
1925 මාර්තු 18 වැනිදා ඇමෙරිකා එක්සත් ජනපදයට බලපෑ රුදුරු ටොනාඩෝ තත්ත්වය එවැනි භයානක ටොනාඩෝ අතින් තුන්වැනි ස්ථානය හිමි කරගනු ලබයි. ඉන් 695ක් මියගිය අතර සුළි සුළඟ පැතිරී යාමෙන් කැනාස් :ණ්බ්ි*, ඇලබාමා :්ක්ඉ්ප්*, ටෙන්නීස්සේ :ඔැබබැිිැැ*, කෙන්ටකි :ණැබඑමජනහ* හා ඉන්ඩියානා යන ප‍්‍රදේශවල 750කට ආසන්න පිරිසක් මිය ගියහ.
1973 අපේ‍්‍රල් 17 වැනිදා බංග්ලාදේශයේ
මැණික්ගන්ච්, සින්ග්යිර් හා නවාබ්ගනිච් :ඵ්බසනට්බවල ීසබට්සර ්බා භ්අ්ඉට්බසව* යන ප‍්‍රදේශවලට බලපෑ ටොනාඩෝ තත්ත්වය ලොව බිහිසුණු ටොනාඩෝ අතරින් සිවුවැනි ස්ථානය ගනු ලබන අතර එය වාසුළි දෙකක් එක්වී හමා ආ බිහිසුණු ටොනාඩෝවක් ලෙස හඳුන්වනු ලැබේ. ඒ පිළිබඳ සඳහන් වන නිල නොවන වාර්තා අනුව ටොනාඩෝවෙන් සිදුවූ හානියෙන් දාහකට වැඩි පිරිසක් මියගොස් ඇති අතර ගම්මාන කිහිපයක් බිමටම සමතලාවී ඇත.
ටොනාඩෝ ඉතිහාසයේ ලෝක මට්ටමින් ගත් කල බිහිසුණු ටොනාඩෝ තත්ත්වයන් වාර්තා වුවද මෙරට කාලගුණ ඉතිහාසයේදී එවැනි බිහිසුණු ටොනාඩෝ තත්ත්වයන් සඳහන්ව නැත. 2008 ඔක්තෝබර් 26 වැනිදා බම්බලපිටිය ආසන්නයේ මුහුදු තීරයට ආසන්නව ටොනාඩෝ තත්ත්වක් ඇතිව ඇති අතර 2012 වසරේ ජනවාරි මස මාතර කඹුරුගමුව ආසන්න මුහුදු තීරයේද 2012 ජුනි මස 12 වැනිදා මිරිස්ස මුහුදු තීරයේද අඩු තීව‍්‍රතා ටොනාඩෝවක් ඇතිවී ඇතැයි සඳහන්ය.
අනාගතයේ එහි බිහිසුණු තත්ත්වය කෙසේ වේදැයි කිව නොහැකි වුණත් මේ දිනවල පවතින අයහපත් කාලගුණ තත්ත්වයත් සමග හටගන්නා තද සුළං තත්ත්වය තුළ ලාංකිකයන් තුළ ඇතිවන ‘ටොනාඩෝ’ බියද පහවී යාමට කලක් ගතවනු ඇත.




හපුතලේට ටොනාඩෝ ආවේ නෑ
එස්. ආර්. ජයසේකර

කාළගුණ විද්‍යා අධ්‍යක්‍ෂ ජනරාල්


ටොනාඩෝ තත්ත්වයන් ලංකාව තුළ දෙතුන් වතාවක්ම ඇතිවී තිබෙනවා. නමුත් පසුගියදා හපුතලේ ප‍්‍රදේශයේ ඇතිවුණේ ටොනාඩෝ එකක් කියලා බොහෝ දෙනා වැරැුදි වැටහීමක් ඇතිකරගෙන තියෙනවා. ටොනාඩෝවක් කියන්නේ වේගයෙන් පුනීලාකාරව භ‍්‍රමණය වෙමින් ඉහළට ඇදී යන සුළං ප‍්‍රවාහයකට. මේ තත්ත්වය බොහෝවිට ඇති වන්නේ ගිගුරුම් සහිත අකුණු ඇතිකරන වලාකුළු ආශ‍්‍රිතව. සාමාන්‍යයෙන් සුළං ප‍්‍රවාහයක ඉහළ සිට පහළට ඇදී එනවිට ඊට ඇදී එන සුළං ප‍්‍රවාහයන් එකතු වෙලා ඇතිවෙන තත්ත්වය මත මේ පුනීලාකාර විදියට උඩට කැරකීම යන ටොනාඩෝ තත්ත්ව ඇතිවෙන්නේ.
ටොනාඩෝවක් විනාඩි 10ක පමණ ආයු කාලයකින් සමන්විතයි. සාමාන්‍යයෙන් ටොනාඩෝ තත්ත්වයන් ඇතැම් විටෙක අපි නොදැනුවත්වම පවා ඇතිවෙන්න පුළුවන්. ෆුජිතා 5 ලෙස අංකන කරන්නේ ගෙවල් දොරවල් විනාශවී ගොස් ජීවිත හානි වන තත්ත්වයන්ට. ලංකාව තුළ මෙවැනි ටොනාඩෝ තත්ත්වයන් අවසාන වතාවට වාර්තා වන්නේ බම්බලපිටිය මුහුද ආශ‍්‍රිතවයි. එවැනි මුහුද ආශ‍්‍රිතව ඇතිවන ටොනාඩෝ දියගොබ වලාවන් ලෙස හඳුන්වනවා. බොහෝ අය නොදැනුවත්කමින් යටින් මතුවී එන එක පැත්තකට පමණක් හමායන සුළං ප‍්‍රවාහයන් ටොනාඩෝ තත්්ත්වයන් ලෙස නම් කරනවා. එය වැරැුදි ආකාරයෙන්
හඳුනාගැනීමක් කියලා කියන්න පුළුවන්.



රසිකා රාජපක්‍ෂ - චලානි හේරත්